سندرم دم اسبی (CES) یک بیماری عصبی جدی است که از فشرده سازی ریشه های عصبی دم اسب ایجاد می شود. cauda equina، به معنای “دم اسب” در لاتین، به دسته ای از ریشه های عصبی اشاره دارد که از انتهای پایینی نخاع شما منشعب می شوند. این ریشه های عصبی به عنوان پیام رسان های حیاتی عمل می کنند و سیگنال هایی را به پاها، مثانه و روده شما منتقل می کنند. هنگامی که فشرده می شوند، این اعصاب دچار اختلال می شوند و منجر به مجموعه ای از علائم می شود که در صورت عدم درمان می تواند باعث آسیب دائمی شود.
طناب نخاعی که در داخل مهره های استخوانی قرار دارد، شاهراه مرکزی برای ارتباط بین مغز و بقیه بدن است. در انتهای پایینی آن، طناب نخاعی به مجموعه ای از ریشه های عصبی شبیه به دم اسب مخروطی می شود. هر ریشه عصبی از طناب نخاعی منشأ می گیرد و از طریق سوراخ های بین مهره ها خارج می شود تا با عضلات، نواحی پوست و اندام های خاص در پایین بدن متصل شود.
در اینجا به تفکیک عملکردهای حیاتی که توسط اعصاب دم اسبی کنترل می شود، آمده است:
- پاها: حرکت و احساس در ران ها، ساق پا، پاها و انگشتان پا.
- کنترل مثانه و روده: سیگنال هایی برای پر شدن و تخلیه مثانه و کنترل حرکات روده.
- عملکرد جنسی: احساسات و عملکرد نعوظ در مردان و زنان.
علل فشرده سازی و سندرم دم اسبی
عوامل متعددی می توانند اسب دمی را فشرده کنند که منجر به CES می شود. در اینجا شایع ترین علل وجود دارد:
- فتق دیسک: پارگی دیسک، بالشتک بین مهرهها، میتواند برآمده شده و روی ریشههای عصبی فشار بیاورد. این یک مقصر مکرر در CES است.
- تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی به دلیل خارهای استخوانی، ضخیم شدن رباط یا دژنراسیون دیسک می تواند به دم اسبی آسیب برساند.
- تومور نخاعی: تومورهایی که در کانال نخاعی رشد می کنند می توانند مستقیماً ریشه های عصبی را تحت فشار قرار دهند.
- تروما: صدمات ناشی از سقوط، تصادف یا جراحات گلوله می تواند به نخاع و اسب دم اسب آسیب برساند.
- عفونت: التهاب ناشی از عفونت های ستون فقرات می تواند به ریشه های عصبی فشار وارد کند.
- ناهنجاری های مادرزادی: در موارد نادر، افراد ممکن است با ناهنجاری های ستون فقرات متولد شوند که خطر CES را افزایش می دهد.
علائم سندرم دم اسبی
CES با مجموعه ای از علائم مشخص می شود که اغلب به سرعت در عرض چند ساعت یا چند روز ایجاد می شود. شناخت این علائم اولیه برای جستجوی مراقبت فوری پزشکی بسیار مهم است:
- کمردرد: درد در ناحیه کمر یک علامت اولیه شایع است، اگرچه شدت آن می تواند متفاوت باشد.
- سیاتیک: تشعشع درد، بی حسی یا ضعفی که در یک یا هر دو پا در امتداد مسیر عصب سیاتیک حرکت می کند، یکی از علائم بارز CES است.
- بی حسی زین: از دست دادن حس در باسن و ناحیه تناسلی که اغلب به عنوان احساس نشستن بر روی اسب توصیف می شود.
- اختلال عملکرد مثانه و روده: مشکل در شروع ادرار (احتباس ادرار)، ناتوانی در تخلیه کامل مثانه (تخلیه ناقص مثانه)، یا بی اختیاری مدفوع از علائم قرمز CES هستند.
- اختلال عملکرد جنسی: از دست دادن حس جنسی یا اختلال نعوظ ممکن است رخ دهد.
- ضعف اندام تحتانی: ضعف پیشرونده در پاها می تواند ایجاد شود که در موارد شدید به طور بالقوه منجر به فلج می شود.
تشخیص به موقع CES برای جلوگیری از آسیب دائمی عصبی بسیار مهم است. در اینجا چیزی است که می توانید در طول ویزیت پزشک انتظار داشته باشید:
- تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک در مورد علائم، شروع آنها و هر گونه عوامل خطر احتمالی سؤال می کند. یک معاینه فیزیکی رفلکس ها، قدرت عضلانی و احساس در پاها و اندام تناسلی شما را ارزیابی می کند.
- تستهای تصویربرداری: تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) استاندارد طلایی برای تشخیص CES است زیرا تصاویر دقیقی از نخاع و ریشههای عصبی ارائه میدهد و هرگونه فشردهسازی را آشکار میکند. ممکن است در ابتدا از اشعه ایکس برای رد شکستگی استفاده شود.
- تست اورودینامیک: در برخی موارد، آزمایش یورودینامیک ممکن است برای ارزیابی عملکرد مثانه و شناسایی مشکلات بالقوه تخلیه ضروری باشد.
گزینه های درمانی
CES یک اورژانس جراحی در نظر گرفته می شود. هدف اولیه درمان برداشتن فشار روی اعصاب دم اسبی در اسرع وقت برای جلوگیری از آسیب بیشتر و بهبود شانس بهبودی است.
- جراحی: اکثر موارد CES نیاز به جراحی برای برداشتن منبع فشرده سازی، مانند فتق دیسک یا تومور دارند. نوع جراحی به علت خاص بستگی دارد.
- مراقبت پس از جراحی: پس از جراحی، توانبخشی برای بازیابی قدرت، بهبود تحرک و بازیابی عملکرد مثانه و روده بسیار مهم است. بسته به شدت آسیب عصبی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و آموزش مدیریت روده و مثانه ممکن است ضروری باشد.