فتق دیسک گردن به دلایل متعددی ایجاد می‌شود و می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد؛ از مشکلات حرکتی گرفته تا دردهای تیرکشنده به شانه‌ها و بازوها. شناخت دقیق این بیماری، علائم آن و مهم‌تر از همه، راه‌های درمانی مؤثر، اولین قدم برای بهبود و بازگشت به زندگی عادی است.
در دنیای امروز که بسیاری از افراد به واسطه‌ی مشاغل پشت‌میزنشینی یا استفاده‌ی طولانی‌مدت از موبایل و لپ‌تاپ با دردهای گردنی مواجه هستند، یکی از بیماری‌هایی که روز‌به‌روز شیوع بیشتری پیدا می‌کند، فتق دیسک گردن است. شاید تا به حال نام این بیماری را شنیده باشید اما تا زمانی که با آن مواجه نشوید، سخت بتوانید شدت درد و محدودیت‌هایی که به همراه دارد را درک کنید.
فتق دیسک گردن زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از ماده ژله‌ای داخل دیسک بین‌مهره‌ای به بیرون نشت کرده و به ریشه‌های عصبی اطراف فشار وارد کند. این دیسک‌ها بین مهره‌های گردن قرار دارند و نقش ضربه‌گیر برای حرکات روزمره‌ی گردن را ایفا می‌کنند.
در حالت طبیعی، این دیسک ها انعطاف پذیر هستند و به مهره‌ها کمک می کنند تا به راحتی بچرخند یا خم شوند. اما با گذشت زمان یا بر اثر فشار ناگهانی، دیواره خارجی دیسک که حالت سفت تری دارد، ترک برمی‌دارد و باعث می‌شود ماده داخلی آن (نوکلئوس پولپوزوس) خارج شده و به ریشه‌های عصبی نزدیک فشار بیاورد.
این فشار منجر به گردن درد، التهاب و گاهی بی‌حسی یا ضعف در اندام‌های بالایی بدن می‌شود. تفاوت این بیماری با دردهای ساده‌ی عضلانی گردن در شدت، مدت و نوع علائم آن است. فتق دیسک نیاز به بررسی تخصصی دارد و اگر درمان به موقع انجام نشود، می‌تواند باعث آسیب دائمی به اعصاب شود.
علائم فتق دیسک گردن
علائم بسته به محل و شدت فتق، ممکن است متفاوت باشد. برخی از افراد تنها درد خفیفی در ناحیه گردن تجربه می‌کنند، در حالی که دیگران با دردهای شدید و ناتوان‌کننده مواجه هستند.
رایج‌ترین علائم شامل موارد زیر است:
- درد در ناحیه گردن، که ممکن است به شانه، بازو و حتی انگشتان دست نیز گسترش یابد.
- بی‌حسی یا احساس سوزش در دست‌ها و انگشتان، به ویژه هنگام فعالیت یا در زمان خواب.
- ضعف عضلانی در بازو یا دست، که ممکن است فرد نتواند اجسام را به‌خوبی نگه دارد.
- کاهش دامنه حرکتی گردن و سختی در چرخاندن یا خم‌کردن آن.
- سردردهایی که از ناحیه گردن منشأ می‌گیرند.
علائم معمولاً در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند اما در موارد شدید، ممکن است دو طرف بدن نیز درگیر شوند. تشخیص صحیح این علائم و افتراق آن‌ها از سایر بیماری‌ها (مثل سندرم تونل کارپال یا تنگی کانال نخاعی) نیاز به بررسی تخصصی دارد.
دلایل و عوامل خطر
فتق دیسک گردن معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل است که در طول زمان به دیسک‌ها فشار وارد کرده و آن‌ها را ضعیف می‌کند. اگرچه ممکن است تصور کنیم تنها بلند کردن اجسام سنگین باعث این بیماری می‌شود، اما عوامل پنهان و بلندمدت نقش مهم‌تری دارند.
دلایل شایع فتق دیسک گردن شامل موارد زیر است:
- افزایش سن: با بالا رفتن سن، دیسک‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و آسیب‌پذیرتر می‌شوند.
- حرکات مکرر گردن: ورزش‌های خاص، کارهای تکراری یا وضعیت‌های ناصحیح سر می‌تواند فشار مداومی به دیسک‌ها وارد کند.
- آسیب‌دیدگی یا تصادف: ضربه مستقیم به ناحیه گردن، مثل تصادف یا زمین خوردن، ممکن است منجر به فتق شود.
- ژنتیک: برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد مشکلات دیسک هستند.
- سبک زندگی نشسته: کار با کامپیوتر، رانندگی طولانی یا استفاده بیش از حد از تلفن همراه.
جلوگیری از این عوامل یا کنترل آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در کاهش احتمال ابتلا داشته باشد. آگاهی، اولین قدم برای پیشگیری است.
عوامل تشدید کننده بیماری
حتی اگر فتق دیسک گردن خفیف باشد، برخی عادات یا شرایط می‌توانند آن را بدتر کرده و روند بهبودی را کند کنند. خیلی از ما ممکن است ندانسته این بیماری را با رفتارهای روزمره‌مان تشدید کنیم.
برخی از عوامل تشدیدکننده فتق دیسک گردن عبارتند از:
- نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت در یک وضعیت ثابت، به‌ویژه وضعیت‌هایی که سر به جلو خم شده باشد.
- استفاده بیش از حد از گوشی همراه که باعث فشار به مهره‌های گردن می‌شود (اصطلاحاً “گردن پیامکی”).
- حمل بارهای سنگین روی یک شانه یا استفاده نادرست از کوله‌پشتی.
- نحوه‌ی خواب نامناسب، به‌خصوص استفاده از بالش‌هایی که ارتفاع مناسبی ندارند.
- عدم تحرک و ضعف عضلات گردن که باعث ناپایداری مهره‌ها می‌شود.
روش‌های تشخیص فتق دیسک گردن
تشخیص دقیق و به‌موقع فتق دیسک گردن، کلید اصلی برای درمان موفق و جلوگیری از پیشرفت آن است. بسیاری از افرادی که دچار درد گردن یا علائم مشابه فتق دیسک هستند، ممکن است اشتباهاً به درمانهای غلط روی بیاورند، در حالی که روش‌های تشخیصی مطمئنی برای این بیماری وجود دارد.
مهم‌ترین روش‌های تشخیص فتق دیسک گردن شامل موارد زیر است:
الف) معاینه بالینی توسط پزشک متخصص
پزشک با بررسی دقیق علائم بیمار، میزان دامنه حرکت گردن، تست‌های عصبی، بررسی قدرت عضلانی و واکنش‌های رفلکسی، می‌تواند تصویری اولیه از وضعیت دیسک‌های گردن به دست آورد. همچنین سؤالاتی در مورد شدت درد، زمان شروع آن و ارتباط با فعالیت‌های خاص مطرح می‌شود.
ب) تصویربرداری پزشکی
MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): دقیق‌ترین روش برای مشاهده وضعیت دیسک‌ها، ریشه‌های عصبی و نخاع. MRI می‌تواند مکان و شدت فتق را به‌وضوح نمایش دهد.
- CT اسکن (توموگرافی کامپیوتری): در مواردی که MRI در دسترس نباشد یا نیاز به بررسی استخوان‌های مهره باشد، استفاده می‌شود.
- میلوگرافی: این روش با تزریق ماده حاجب در فضای نخاعی و تهیه عکس، به بررسی فشار وارد شده بر نخاع کمک می‌کند.
- اشعه ایکس (X-ray): معمولاً برای بررسی وضعیت استخوان‌ها و رد کردن سایر مشکلات استفاده می‌شود، ولی در تشخیص فتق به تنهایی کافی نیست.
ج) الکترومیوگرافی (EMG)
اگر پزشک به درگیری عصبی مشکوک باشد، تست‌هایی مثل EMG یا NCS برای بررسی عملکرد اعصاب و عضلات تجویز می‌شود.
تشخیص صحیح، تنها راه شروع درمان اصولی است. بهتر است پیش از هرگونه درمان خودسرانه، با پزشک متخصص ستون فقرات یا نورولوژیست مشورت شود.
درمانهای غیرجراحی فتق دیسک گردن
برای بسیاری از بیماران، درمانهای غیرجراحی اولین گزینه هستند و در اغلب موارد می‌توانند بسیار مؤثر باشند. تنها درصد کمی از افراد نیاز به جراحی پیدا می‌کنند و بقیه با روش‌های محافظه‌کارانه بهبود می‌یابند.
درمانهای غیرجراحی شامل موارد زیر است:
الف) داروهای ضدالتهاب و ضددرد
- داروهای NSAID مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش التهاب و درد مؤثر هستند.
- داروهای شل‌کننده عضلانی مثل متوکاربامول برای کاهش اسپاسم عضلانی.
- در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری مانند استروئیدهای خوراکی یا تزریقی تجویز کند.
ب) فیزیوتراپی تخصصی
- تمرینات کششی برای کاهش فشار روی دیسک‌ها
- تقویت عضلات گردن و شانه‌ها برای حمایت بیشتر از مهره‌ها
- آموزش نحوه صحیح نشستن، ایستادن و خوابیدن
- استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی، اولتراسوند و گرما درمانی
درمان غیر جراحی دیسک گردن با روش هایی همچون فیزیوتراپی دیسک گردن در کلینیک فوق تخصصی درمان دیسک کمر و گردن سینوهه به مراجعان گرامی ارائه می شود.
ج) گردن‌بندهای طبی
در برخی مواقع، استفاده از گردن‌بند سخت به مدت محدود می‌تواند به کاهش فشار روی دیسک کمک کند؛ البته استفاده طولانی‌مدت توصیه نمی‌شود چون باعث ضعف عضلات می‌شود.
د) اصلاح سبک زندگی
کاهش زمان استفاده از تلفن همراه یا لپ‌تاپ
ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی و یوگا
حفظ وضعیت صحیح بدن در حین کار یا خواب
درمانهای غیرجراحی معمولاً طی چند هفته تا چند ماه باعث بهبود علائم می‌شوند. مهم‌ترین نکته، صبر و تداوم در اجرای برنامه درمانی است.
درمانهای جراحی فتق دیسک گردن
اگر درمانهای غیرجراحی مؤثر واقع نشوند و یا بیمار با علائمی نظیر ضعف پیشرونده عضلات، درد شدید و مداوم، یا نشانه‌های فشار روی نخاع مواجه باشد، جراحی به عنوان راه‌حل نهایی مطرح می‌شود.
مهم‌ترین روش‌های جراحی فتق دیسک گردن عبارتند از:
الف) دیسککتومی قدامی گردنی (ACDF)
در این روش، از طریق قسمت جلویی گردن وارد شده و دیسک آسیب‌دیده را خارج می‌کنند، سپس فضای خالی با پیوند استخوانی یا قفسه‌های فلزی پر می‌شود و مهره‌ها به هم جوش داده می‌شوند.
ب) دیسک مصنوعی گردنی
در این روش، به جای خارج کردن دیسک و جوش دادن مهره‌ها، یک دیسک مصنوعی بین مهره‌ها قرار می‌گیرد که حرکت طبیعی گردن حفظ شود. این روش برای افراد جوان‌تر و فعال مناسب‌تر است.
ج) لامینوپلاستی یا لامینکتومی
این روش برای کاهش فشار روی نخاع استفاده می‌شود و اغلب در مواردی با تنگی کانال نخاعی به کار می‌رود.
